انقلابهای صنعتی همیشه منشاء تغییر و تحولات اجتماعی و عامل تغییر در رویکرد صنایع به ارتقاء بهرهوری تولید و همچنین بهینهسازی ارایه خدمت بودهاند. انقلاب صنعتی اول با پدیده ماشینیسازی صنعت با استفاده از نیروی بخار، انقلاب دوم صنعتی با پدیده تولید انبوه با استفاده از نیروی برق و انقلاب سوم صنعتی با پدیده گسترش اتوماسیون در کارخانهها با استفاده از کامپیوتر، نرمافزار های هوشمند و فناوریهای دیجیتال همراه بوده است. اما انقلاب صنعتی چهارم که با فناوریهای موج چهارم شناخته میشود با اشاعه فناوریهای خاص، به شدت در حال ادغام پلتفرمهای فیزیکی، رایانشی و زیستی در یکدیگر و ایجاد همگرایی بین آنهاست.
همانطور که پیامد انقلابهای صنعتی با افزایش محصولات کارخانهای همراه بود و استانداردهای زندگی را در جامعه بالاتر برد، انقلاب صنعتی چهارم نیز در حال ایجاد تحول و همسویی بیشتر سبک زندگی و کار انسانها با فناوریهای عمدتا دیجیتال موج چهارم است.
این دوره با ظهور فناوریهای نوین در چند حوزه رباتیک، هوش مصنوعی، زنجیره بلوکی، نانوتکنولوژی، پردازش کوانتومی، زیست فناوری، اینترنت اشیا و خودروهای خودران همراه است و به نظر میرسد این انقلاب، کل نظام تولید، مدیریت و حکمرانی را در هر صنعت و هر کشوری متحول خواهد کرد.
صنعت بانکداری نیز بهعنوان یکی از صنایع اصلی در نظام اقتصادی کشورها، همزمان با تغییرات صنعتی در حال تغییر و به روز رسانی محصولات، خدمات و شیوههای نوین ارایه سرویس است. پاسخ صنعت بانکداری به تغییرات انقلاب صنعتی سوم را میتوان به توسعه سرویسهای الکترونیک با هدف ایجاد دسترس بیشتر و ارائه خدمات لحظهای برای کاربران نهایی و شرکتی همراه دانست. به همین ترتیب در پاسخ به انقلاب صنعتی چهارم، رویکرد تحول دیجیتال، توسعه اکوسیستمهای بانکی و اقتصادی، ایجاد ارتباطات و ارایه سرویسهای زیرساختی به فین تکها و شرکتهای نوآور مبتنی بر دیتا، هوش مصنوعی، رایانش شناختی در دستور کار بانکها قرار گرفت .
در این تحول مجموعهای از سرویس دهندگان در تعامل با یکدیگر به مشتری نهایی سرویس میدهند و یک یا چند اکوسیستم به هم پیوسته را تشکیل میدهند. دادهها هسته اصلی این اکوسیستم است. محوریت خلق یک اکوسیستم اثربخش متناسب با واقعیت عصر دیجیتال را میتوان در میزان دسترسی، توانایی مدیریت و امکان بهرهگیری از دادههای متنوع و گسترده در حوزه بانکداری جستجو کرد، زیرا تمامی لایههای دیگر این اکوسیستم مبتنی بر همین دادهها، طرحریزی و پیادهسازی میشوند. اما آنچه که بانکها را در این اکوسیستم بانکداری دیجیتال توانمند میسازد، مربوط به توسعه توانایی تجزیه و تحلیل، نوآوری، مدیریت ریسک، چابکی، همکاری و مشارکت با سایر اجزای اکوسیستم است.
تحول بانکداری دیجیتال نیز مانند سایر تغییرات حوزه بانکی نیاز به الزامات و زیرساختهایی دارد. چهار منبع اصلی این زیرساخت شامل: منابع انسانی، فناوری، فرآیند و ساختار است. منابع انسانی بهعنوان مهمترین منبع مزیت آفرین، در این اکوسیستم مورد توجه قرار گرفته و همچنین نیازمند توجه ویژهای به فناوریهای موج چهارم در توسعه سرویسها و اصلاح فرایند های خدمت و ایجاد ساختاری چابک، متناسب با عصر تحول دیجیتال است.
هرچند تحول تکنولوژی بر روی بستر تکنولوژیهای نوین اتفاق خواهد افتاد ولی طراحی یک اکوسیستم قوی و کارآمد که مدلهای جدید کسب و کاری بانک را بتوان با آن تامین و اجرا نمود بسیار با اهمیت است. از طرفی بهبود تجربه مشتری در یک بانک دیجیتال دیگر مربوط به یک جزء نبوده و کل فریند ارایه خدمت در تمام کانالهای ارتباطی با مشتری درتمام اکوسیستم یک بانک دیجیتال را در بر خواهد گرفت .
تشکیل یک اکوسیستم میتواند به دلایل ذیل در بانکها اتفاق بیافتد:
تکنولوژی بسیار عمیق شده و نیاز به ترکیب آنها با سرویسهای فعلی و یا ایجاد سرویس جدید خواهیم داشت
مسیر تحول و چرخه عمر تکنولوژیها بسیار متغیر است پس ریسک پذیری بالایی خواهد داشت
بانکداری به عنوان یک صنعت مستقل قادر به توسعه صنعت IT نیست
تعدد سرویسهای جدید و لزوم کاهش هزینه کل TCO یک سرویس برای بانکها را به همراه دارد
با این اوصاف بانکها مجبورند توسعه سرویسهای جانبی را به دیگران بسپارند
این برون سپاری فقط از نوع فنی نبوده و ایدهپردازی، نوآوری و دانش عمیق و بازار را به عنوان یک پکیج کسب و کاری در بر میگیرد.
کشش بازار به تبدیل بخشی از مشتریان تماما مصرف کننده سرویس به کاربران همکار توسعه و ایجاد ارزش افزوده برای آنهاست.
ترجمه و گردآوری: محمد علی میرفلاح، کارشناس اداره زیرساخت مدیریت امور فناوری اطلاعات